Kiedy przycinać brzozę? Formowanie korony brzozy

Jeśli masz ogród lub działkę z drzewami, to z pewnością wśród nich znajdują się piękne okazy brzozy. Dowiedz się, kiedy je przycinać i w jaki sposób uformować koronę, tak aby drzewo cieszyło nas swoim pięknym wyglądem przez całe lata, w ciągu których będziemy podziwiali jego rozwój.

Brzoza – gatunki 

Brzoza, po łacinie Betula, to bardzo popularne i często spotykane w Polsce drzewo. W naszym kraju możemy w środowisku naturalnym spotkać cztery jej gatunki z kilkudziesięciu występujących w różnych obszarach półkuli północnej. Są to:

• Brzoza brodawkowata (Betula pendula) – to ta najbardziej popularna, zwana także brzozą zwisłą, brzozą gruczołowatą, brzozą białą czy brzeziną – osiąga do 30 metrów wysokości.
  
• Brzoza karłowata (Betula nana) – w Polsce jest reliktem glacjalnym, występuje rzadko – osiąga wysokość około metra.
  
• Brzoza niska (Betula humilis) – rzadko spotykana – osiąga wysokość 2 metrów.
  
• Brzoza omszona (Betula pubescens Ehrh.) – w Polsce dość częsta – dorasta do 28 metrów wysokości.
  

Niektórzy zaliczają do gatunków także brzozę ojcowską i brzozę Szafera, ale trwa dyskusja czy są to całkowicie oddzielne gatunki.

W ogrodach coraz popularniejsza jest również brzoza pożyteczna (Betula utilis). Ten gatunek naturalnie występuje w środkowej Azji oraz w Himalajach, dlatego właśnie bywa ona nazywana także brzozą himalajską. U nas sadzona jest głównie z względu na swoją kredowobiałą korę, która robi wrażenie na wszystkich podziwiających to drzewo. Szczególnie zaskakujący jest jej widok, gdy nie ma na niej liści. Najczęściej w ogrodach pojawia się jej odmiana Doorenbos, która charakteryzuje się śnieżnobiałą korą i wysokością około 8 do 10 metrów. W celach ozdobnych bywają sadzone także brzoza czarna czy nadrzeczna.

Zastosowanie brzozy

Brzoza ma sporo zastosowań, oprócz ozdobnego o który już wspomnieliśmy. Coraz popularniejszy staje się sok z brzozy. Zbiera się go wiosną a fachowo nazywany jest oskołą. Picie soku z brzozy bardzo dobrze wpływa na nerki oraz na wątrobę. Sok z brzozy posiada również lekkie działanie przeciwbólowe. Ponieważ zawiera w swoim składzie dużo cukrów, znajduje on swoje zastosowanie w przemyśle spożywczym do słodzenia napojów. Często jest używany również w przemyśle kosmetycznym, gdzie jest składnikiem wielu preparatów takich jak maści, żele pod prysznic, szampony czy pasty do zębów. Można go również stosować bezpośrednio na skórę i włosy.

Znaczenie w przemyśle drzewnym ma drewno z brzozy brodawkowatej i brzozy omszonej. Drewno z brzozy jest średnio ciężkie i średnio twarde. Łatwo pali się nawet przy dużej wilgotności. Nie ma tendencji do pęknięć podczas wysychania. Często wykorzystywane jest to produkcji sklejki. Stosowane jest również do wyrobu mebli oraz przedmiotów codziennego użytku. Szczególnie ładne kawałki drewna z podstawy pnia, czyli z tak zwanego odziomka, znajdują również zastosowanie w rzeźbiarstwie i produkcji elementów ozdobnych. Dużo drewna brzozowego zużywa także przemysł celulozowo-papierniczy.

Brzoza, kiedy przycinać?

Są dwie szkoły określające czas właściwy na dokonanie przycinania brzozy. Według pierwszej najlepszą porą na przycinanie brzozy jest czerwiec. To okres po tak zwany pędzeniu soków, czyli po wypuszczeniu pierwszych wiosennych liści. Według drugiej szkoły należy robić to znacznie wcześniej – zimą, czyli w styczniu albo w lutym. Tutaj trzeba się jednak upewnić, że cięcia dokonujemy w dzień z temperaturą powyżej zera. Jeśli przytniemy brzozę w porze pędzenia soków, będzie ona ‘płakała’ sokiem, przez co będzie traciła mnóstwo potrzebnych jej do własnego rozwoju substancji.

Podczas cięcia brzozy w pierwszej kolejności obcinamy wszystkie suche i martwe pędy znajdujące się na naszym drzewie. To tak zwane cięcie sanitarne. Już ten zabieg spowoduje lepszy i zdrowszy wygląd drzewa. Później możemy przystąpić do formowania korony do pożądanego przez nas kształtu. Najczęściej będzie to kształt parasolowaty.

Jak wykonać formowanie korony brzozy?

Do cięcia należy przygotować sobie ostry sekator i stabilną drabinę. Pamiętajmy o przestrzeganiu zasad BHP. Wygodny w użyciu bywa także sekator teleskopowy, którym możemy do wielu miejsc sięgnąć, pozostając spokojnie na gruncie. Tak jest zdecydowanie bezpieczniej i szybciej. Sekator powinniśmy przed rozpoczęciem cięcia dobrze wyczyścić, aby nie przenieść grzybów z innych roślin. Każdego cięcia dokonujemy tuż ponad rozgałęzieniem albo tuż ponad pąkiem, który skierowany jest na zewnątrz korony. Cięć dokonujemy ukośnie, wykonujemy je w ten sposób, aby najwyższe jego miejsce znajdowało się ponad pąkiem. Należy zachować odległość około 0,5 do 1 cm od pąka. Najładniej prezentuje się drzewo z czystym pniem i koroną o wyraźnych konturach. Dlatego obcinamy wszystkie gałęzie, które wyrastają zbyt nisko, takie wyrastające wprost z korzeni oraz tak zwane wilki, czyli gałęzie wyrastające bezpośrednio z grubego pnia i kierujące się prosto w górę. Jeśli musimy przyciąć grubsze gałęzie, należy wykonać to piłą. Jeśli dokonaliśmy takiego poważniejszego cięcia, to pamiętajmy, aby użyć na końcu gałęzi maści ogrodniczej. Maść taka, zwana również maścią sadowniczą, przyśpieszy gojenie się rany oraz zapobiegnie rozwojowi w tym miejscu różnych chorób.

Jeżeli nasza brzoza to drzewo szczepione na pniu, to pamiętajmy o usuwaniu wszystkich pędów wyrastających bezpośrednio z pnia poniżej miejsca szczepienia.

Często wykonywane są także cięcia starych okazów brzozy w celu pobudzenia jej do wypuszczania nowych gałęzi, pozwala to znacznie polepszyć wygląd takiego drzewa. Takie działania wymagają jednak doświadczenia od osoby wykonującej cięcia. Jeśli nie mamy dużego doświadczenia warto jest w takim przypadku skorzystać w porad czy zlecić pracę fachowcowi.

Brzoza – warunki uprawy

Brzozy są bardzo mało wymagającymi drzewami. Mogą sobie poradzić praktycznie w każdych, nawet bardzo trudnych warunkach. Zwłaszcza brzoza brodawkowata jest często używana jako tak zwana roślina pionierska, którą sadzi się tam, gdzie chcemy wyhodować nasz las. Zasadzone brzozy bardzo szybko stworzą zaczątek lasu, a pomiędzy nimi zaczną pojawiać się także inne drzewa. W rezultacie w szybki sposób otrzymamy piękne miejsce. Brzozy bardzo dobrze tolerują słabsze podłoża, idealne byłoby jednak podłoże dość żyzne, umiarkowanie wilgotne i lekko kwaśne. Młode drzewa są bardziej wymagające co do ilości dostępnej wody, starsze egzemplarze znacznie lepiej znoszą suszę. Brzozy mają także dobrą odporność na mrozy, lubią także mieć dużo światła. W dobrym tolerowaniu słabych ziem wyjątkiem jest brzoza karłowata, która potrzebuje jednak gleb lepszej jakości i o odpowiedniej wilgotności.

Jeżeli dopiero zamierzasz posadzić brzozy, pamiętaj, że sadzenia najlepiej dokonywać na początku jesieni, czyli we wrześniu i październiku. Zazwyczaj przez pierwsze 2 do 3 lat małe drzewka podlewa się tak, aby nie musiały one wytwarzać bardzo długich korzeni w poszukiwaniu wody. Generalnie brzozy słabo znoszą przesadzanie. Im starsze drzewko, tym mniejsza jest szansa na jego przyjęcie po posadzeniu. Więc zawsze sadźmy brzozy już na ich docelowym miejscu w naszym ogrodzie.